Chag Hapesach is een feest dat gevierd wordt in het voorjaar, in de maand nisan (rond april). Het is een feest waarin men herdenkt dat het volk Israël 3300 jaar geleden, na jarenlange slavenarbeid, door de Eeuwige werd bevrijd uit Egypte, en onder leiding van Mosjee wegtrok.
Het feest wordt in de Tora het feest van de ongerezen broden (matsa) genoemd. In het gebedenboek wordt het zeman heroetenoe (het feest van onze bevrijding) genoemd.
Dit feest is belangrijk omdat het een feest is waarin de Joodse identiteit is ontstaan. De ervaringen opgedaan in Egypte vormen een belangrijke basis voor het ontstaan van de joodse ethiek en het geloof.
Het feest is omgeven met rituelen die allemaal verwijzen naar de uittocht uit Egypte, zoals het eten van matsa en het strenge gebod om geen gerezen brood te eten of ook maar iets in huis te hebben dat door toevoegen van water of een andere vloeistof zou kunnen gaan rijzen (chamets). Dit gebod komt uit de Tora.
Eet dan zeven dagen ongedesemd brood en verwijder meteen op de eerste dag al het zuurdesem uit jullie huizen. Wie op een van die dagen ook iets eet dat zuurdesem bevat, moet uit de gemeenschap van Jisraëel gestoten worden. Dit voorschrift blijft altijd van kracht.
— SJEMOT (EXODUS) 12:15
Je mag van het chamets ook niet profiteren door het te verkopen.
De voorbereidingen voor Pesach
- Het schoonmaken van het hele huis, waarbij alles wat ook maar chamets kan bevatten, verwijderd wordt.
- Bij het boodschappen doen moet er zorg voor gedragen worden dat geen enkel product chamets bevat.
- Bedikat chamets is het ritueel op de avond voor Pesach, waarbij er gezocht wordt of er ergens in huis zich nog chamets bevindt. Het laatste restje chamets wordt verbrand.
- Om hun dankbaarheid te betuigen dat alle eerstgeboren Joodse jongetjes in leven zijn gebleven, destijds toen de laatste plaag Egypte trof, wordt er van alle eerstgeboren zoons verwacht, dat zij de dag voor Pesach vasten.
- Het is een mitswa om alle arme mensen te voorzien van datgene wat nodig is om Pesach te vieren. Zo is er een speciaal matsafonds om de armen matsa te kunnen geven.
- De sedertafel moet van tevoren klaargezet worden.
De seder
Het woord seder betekent orde. De seder is een religieuze dienst waarbij een speciale maaltijd wordt gegeten. Afgezien van de normale maaltijd worden de volgende zaken op tafel gezet, en hebben de volgende symboliek:
- Wijn, symbool voor vreugde en blijheid, de vier koppen zijn een soort toast, zij vertegenwoordigen elk een uitdrukking in relatie tot de uittocht uit Egypte. Hotsaïti, ik zal de last die de Egyptenaren aan je opleggen, van je afnemen. Hitsalti, ik bevrijd je uit je slavenbestaan. Gaälti, met een uitgestrekte arm zal ik jullie verlossen en de Egyptenaren zwaar straffen. Lakachti, en jullie als mijn volk aannemen.
- Matsa gedenkt de haast waarmee zij Egypte moesten verlaten, zo snel dat het brood niet kon rijzen.
- Karpas: selderij, of peterselie. De bitterheid die zij tijdens hun slavenbestaan ondervonden.
- Radijs of Romeins sla
- Charoset, een mengsel van geraspte appel, het cement om de Egyptische steden te bouwen, walnoten en wijn, gekruid met kaneel.
- Een kommetje met zout water, de tranen die geplengd zijn.
- Een geroosterd (lams)botje, de vernietiging van de Tempel en het Pesachoffer. En verder staat het symbool voor de uitgestrekte arm waarmee de Eeuwige hen bevrijdde.
- Een gekookt ei is het algehele symbool voor rouw.
- Een groot glas wijn, het Elia-glas.
Deze voorwerpen worden allemaal op de sederschaal gelegd.
- Drie matsot worden bedekt met een kleedje. De reden waarom er drie matsot op de schaal worden gelegd, is dat er twee hele broden vereist zijn zoals op elke Sjabbat en dat de derde matsa wordt gebruikt als afikomen. Deze wordt in tweeën gebroken en gebruikt bij de afsluiting van de seder. Het staat ook symbool voor de drie aartsvaders Abraham, Jitschak en Jaäkob.
- De Hagada (de vertelling), een boekje dat vertelt over de uittocht uit Egypte en diverse zegeningen en gebeden, wordt bij ieder op tafel gelegd. Om de kinderen bij het verhaal te betrekken, worden er door de kinderen vragen gesteld.
- Het is gebruikelijk om een extra stoel neer te zetten voor Elia.
- Het is veelal gebruikelijk dat de leider van de seder in het wit gekleed is.
- Hoewel het op een gewone Sjabbat toegestaan is om kidoesj te zeggen voordat de avond gevallen is, is dit met Pesach niet toegestaan. Volgens de Tora: “’s Avonds zul je de matzot eten.”
- Er worden nog liederen gezongen. Mi Jodea, dit gaat in grote lijnen over de geschiedenis van Israël onder de volkeren. Lesjana habaä Bejeroesjalajim habnoeja, volgend jaar in het herbouwde Jeruzalem, het afsluitende lied.
Chag Pesach sameach!
Hansje
