Chanoeka 5774 in Alon Sjeboet
Als ik uit het raam van mijn caravan kijk, zie ik buiten rustig winterweer, droog helaas. Aan de bewegende bomen en struiken herken ik een milde wind. De rabbijnen in Jisraëel hebben gevraagd of we extra gebeden aan onze tefilot toevoegen om Hasjeem regen af te smeken.
Aan de overkant van de weg naar Chebron zie ik de huizen van Efrat. Aan onze kant van de weg, zo’n kwartier lopen van mijn caravan in de jisjoeb Alon Sjeboet, ligt de jisjoeb Elazar.
Elazar. Ik mijmer wat weg. Nu is het rustig, maar bajamiem hahem, bazeman hazè woedde in deze streek ook de strijd die Matitjahoe ben Jochanan de Hogepriester en zijn vijf zonen voerden tegen de Grieken. Elazar was een van hen. De vijand beschikte over een olifant, daar waren onze strijders niet tegen opgewassen. Elazar overzag dit alles en nam een heroïsche beslissing. Met zijn speer in de hand spoedde hij zich onder de olifant en hij stak zijn speer tussen de voorpoten van de kolos, recht in het hart. De olifant zeeg neer, op Elazar. Hij gaf zijn leven, maar voor zijn medestrijders was dit zo’n morele opsteker dat ze met nog meer overtuiging de strijd voortzetten.
Dit speelde zich volgens de overlevering in deze streek af. Vandaar de jisjoeb Elazar, daar, op die plek.
Chanoeka leert ons veel. Van Elazar kunnen we leren dat Am Jisraëel, Erets Jisraëel het waard is om ons leven te geven. Elazar leeft voort in onze herinnering. Bij het ontsteken van de kaarsen sta ik hier even bij stil. Joodse helden in het verleden. Joodse helden in het heden. Hasjeem altijd met ons.
Chanoeka. We leren wat de slechte Grieken, een groot, nu vergaan wereldrijk, ons aandeden. We mochten geen Tora bestuderen, de besnijdenis was verboden, de sjabbat mocht niet worden geëerbiedigd. Daarnaast was er ook een grote morele en lichamelijke vernedering. Joodse bruiden moesten hun huwelijksnacht bij de Griekse heerser doorbrengen. De dochter van Matitjahoe ben Jochanan weigerde. Haar broers voerden de strijd.
Chanoeka. De Toralezing op sjabbat Chanoeka is doorgaans parasjat Mikeets. De laatste zin van de vorige parasja, Wajesjeb, luidt: ‘Het hoofd van de butlers dacht echter niet aan Joseef, maar vergat hem.’ Mikeets begint met: ‘En het geschiedde aan het eind van twee volle jaren dat Farao droomde …’
Onze grote uitlegger van de Tora, Rasji, leert ons dat omdat Joseef zijn vertrouwen op het hoofd van de butlers had gesteld en niet op Hasjeem, Hasjeem hem strafte. Joseef moest daarom nog twee jaren langer in de gevangenis blijven. Ik denk aan de huidige tijd, ik probeer steeds te ontdekken wat de parasja ons leert. Velen vinden dat we ons vertrouwen moeten stellen op Amerika. Dat wereldrijk zal ons beschermen. Moeten we ons vertrouwen niet op Hasjeem stellen? Voert Hij als het erop aankomt niet onze strijd? Hoe onwezenlijk lijkt zo’n gedachte in deze tijd. Wereldvreemd? Denk aan ons Chanoekaverhaal. Is ook het verhaal van Joseef wereldvreemd? Is de Tora van een ver verleden?
Velen vinden dat we ons vertrouwen moeten stellen op Amerika.
Tot slot. Hier in Alon Sjeboet wordt, zoals op veel plaatsen in Erets Jisraëel, de chanoekia buiten, naast de deur aangestoken. Ik moet bekennen dat ik me nog aan de Nederlandse gewoonte houd en de chanoekia voor het raam aansteek. Buiten of binnen, toch een groot verschil. De sjabbatkaarsen worden binnen ontstoken om sjalom habajit, intern gericht. De Chanoekakaarsen zijn naar buiten gericht. We dragen het licht uit naar de duistere buitenwereld. Bij de deurposten, net als onze mezoezot. De Grieken wilden dat onze deuren open bleven, dat we geen privacy zouden hebben. Ze moesten zien wat er gebeurde. Maar wij bepalen zelf wie en wat er bij ons binnenkomt. Wij bewaken zelf onze religieuze en morele waarden.
In Alon Sjeboet zijn er in de drie synagogen voor mincha en arabiet drie minjaniem tegelijk. Aan het eind van mincha wordt in de beet knesset de chanoekia aangestoken. Daarna spoedt iedereen zich naar huis om zijn eigen chanoekia aan te steken. We nodigen elkaar uit voor soep en soefganiot. Vanavond is er in de kleine beet knesset een feestje voor de kinderen.
Vrienden van Ohel Abraham, Chanoeka sameach!
