Volgens de Joodse traditie zijn er drie categorieën te onderscheiden van schadelijk spreken over anderen. De eerste categorie heet roddelen:
המרגל בחברו–עובר בלא תעשה, שנאמר “לא תלך רכיל בעמיך” (ויקרא יט,טז). ואף על פי שאין לוקין על לאו זה, עוון גדול הוא וגורם להרוג נפשות רבות מישראל
– Misjnee Tora, sefer Mada, hilchot deöt 7:1
Een roddelaar (rachiel) is iemand die over een ander informatie heeft verzameld en dan van persoon tot persoon gaat om die informatie te verspreiden.
Erger is kwaadsprekerij (lasjon hara), waarbij negatieve feiten over een persoon verspreid worden, zelfs als die feiten waar zijn:
איזה הוא רכיל–זה שהוא טוען דברים והולך מזה לזה ואומר כך וכך אמר פלוני, כך וכך שמעתי על פלוני: אף על פי שהוא אומר אמת, הרי זה מחריב את העולם.
– Misjnee Tora, sefer Mada, hilchot deöt 7:2
Het allerergste is, en ook strafbaar volgens de Nederlandse burgerlijke wetgeving, is het verspreiden van negatieve ficties over een persoon, oftewel lasteren. In de Joodse traditie heet dit motsie sjem ra (het geven van een slechte naam):
יש עוון גדול מזה עד מאוד והוא בכלל לאו זה, והוא לשון הרע; והוא המספר בגנות חברו, אף על פי שאמר אמת. אבל האומר שקר, מוציא שם רע על חברו נקרא. אבל בעל לשון הרע–זה שיושב ואומר כך וכך עשה פלוני, וכך וכך היו אבותיו, וכך וכך שמעתי עליו, ואומר דברים של גנאי: על זה הכתוב אומר, “יכרת ה’, כל שפתי חלקות–לשון, מדברת גדולות” (תהילים יב,ד).
– Misjnee Tora, sefer Mada, hilchot deöt 7:3
Het is niet eenvoudig om deze zo gangbare wijzen van spreken over anderen te voorkomen. Dit vereist dagelijkse inspanning en voortdurende behoedzaamheid, omdat dit zoveel voorkomt in onze samenleving. Zie bijvoorbeeld debatten in de Tweede Kamer. De kranten en het nieuws zouden niet kunnen bestaan zonder deze drie categorieën van schadelijk taalgebruik over onze medemensen.
Het is aan ons om de volgende generatie te helpen het beter te doen dan wij, ook op dit vlak, IJ’H!
