Een van de basisideeën van het jodendom is dat Hasjeem volmaakt is. Hij heeft deze wereld en ons dus niet geschapen omdat hij iets tekort kwam, want dat zou impliceren dat hij niet volmaakt zou zijn. Maar waarom heeft hij ons dan wel gemaakt?
Een mogelijk antwoord is dat Hasjeem ons heeft gemaakt omdat het in zijn aard ligt goedheid te geven aan anderen. In het Hebreeuws wordt dit ook wel chesed genoemd: goedertierenheid, liefdadigheid, liefde.
De wereld is gebouwd met chesed.
Tehila 89:3
Op Rosj Hasjana wordt de schepping van de wereld en de mens herdacht. Op die dag wordt de mens beoordeeld en wordt zijn lot voor het komende jaar bepaald. Dit wordt dan ook wel de dag des oordeels genoemd. Hoe is een dag des oordeels te rijmen met chesed? Oordelen klinkt immers niet zo vriendelijk.
Niveaus van liefdadigheid
De Rambam leert dat er acht niveaus van liefdadigheid zijn.1 Van laag naar hoog zijn dat:
- Onvrijwillig geven
- Onvoldoende geven
- Pas geven na gevraagd te worden
- Rechtstreeks in iemands hand geven
- De gever kent de ontvanger niet, maar de ontvanger de gever wel
- De gever kent de ontvanger, maar de ontvanger de gever niet
- De gever kent de ontvanger niet en vice versa
- De gever helpt de ontvanger zelfstandig worden, bijvoorbeeld door hem een baan aan te bieden
Door ons te oordelen is Hasjeem liefdadig voor ons op het hoogste niveau. Als wij namelijk positief uit het oordeel komen vanwege onze goede daden, dan hebben wij de bijbehorende beloning helemaal zelf verdiend. Wij zijn als het ware zelfstandig gemaakt door Hasjeem in onze rechtvaardigheid.
We zien dus dat het oordeel in dienst staat van chesed. Je kunt dit vergelijken met een examen, dat in feite ook een oordeel is, namelijk van je weten of kunnen. Voor een examen kunnen we zakken, maar het stelt ons tegelijkertijd in staat om grote dingen te bereiken. Hetzelfde geldt voor Rosj Hasjana.
Genade
Als we in deze lijn doordenken, dan zou maximale chesed maximaal oordeel moeten impliceren: wij krijgen alleen wat wij zelf verdiend hebben. Dan blijkt er echter bar weinig beloning voor ons over te blijven en doen wij die zelfs teniet met onze slechte daden. Op dat moment werkt het principe van oordeel contraproductief en bereikt de achterliggende chesed niet haar doel, namelijk ons.
Daarom is er naast oordeel ook genade (ook chesed genoemd). Op deze genade doen wij een beroep gedurende de tien dagen tussen Rosj Hasjana en Jom Kipoer, tussen de dag waarop het oordeel over ons opgeschreven wordt en de dag waarop deze bezegeld wordt. Tijdens deze tien dagen doen wij een beroep op Hasjeem als onze genadige Vader, met het gebed Abinoe Malkenoe (Onze Vader, onze Koning). Aan dit gebed valt op dat ‘Vader’ (chesed) vooraf gaat aan ‘Koning’ (oordeel). Hasjeems koning-zijn staat in dienst van zijn vader-zijn.
Tesjoeba
En nu wij weten dat chesed de bron is van het oordeel dat Hasjeem over ons uitspreekt, kunnen wij met vreugde tesjoeba doen en het oordeel van onze Vader met vertrouwen tegemoet zien. Hij weet wat wij het komende jaar nodig hebben om voor het volgende examen een zo hoog mogelijke score te halen.
Zoals je ziet, het jodendom kent geen zesjescultuur. Wij moeten het maximale uit ons leven halen. Maar wat moeten wij dan precies uit ons leven halen? Om daar antwoord op te krijgen, zou je een moment moeten nemen om na te denken over waarvoor je bereid zou zijn te sterven… Daarna luidt het advies: ga daar dan voor leven!
- Misjnee Tora, Hilchot Tsedaka 10:7-14.
